Van nature zwemmen dolfijnen en orka’s vrij in open zee en niet in het bassin van een pretpark. Het zal niemand verbazen dat er wezenlijke verschillen bestaan tussen in het wild levende dolfijnen en orka’s en in gevangenschap levende dolfijnen en orka’s. Waarom worden deze dieren dan toch gevangen gehouden in dolfinaria?    

“Het is leuk om naar het dolfinarium te gaan, die beesten hebben het daar zo slecht nog niet, en zij van het Dolfinarium weten heus wel wat ze doen!”

De gemiddelde dolfinariumbezoeker zal zich hoogstwaarschijnlijk wel in bovenstaande uitspraak kunnen vinden. Hij heeft netjes betaald om naar binnen te mogen en wil zich al dan niet met de hele familie amuseren.

Roofdieren en opsluiting
Dolfijnen zijn roofdieren en een groot deel van hun dagelijkse bezigheden bestaat uit het zoeken naar voedsel en het jagen op prooidieren. Dit zijn activiteiten die voor dolfijnen in gevangenschap onmogelijk zijn, met als gevolg verveling, stereotype gedrag, gedragsproblemen en onnatuurlijke agressie naar soortgenoten, maar agressie ook naar mensen gericht.

Opsluiting veroorzaakt veel stressvolle situaties bij dolfijnen en orka’s. De gevangen dieren worden uit hun eigen vertrouwde sociale omgeving gehaald en in een door mensen kunstmatig gevormde groep gezet en dan ook nog eens in een beperkte ruimte, waarin het onmogelijk is om in geval van stress te vluchten om een escalatie te voorkomen. Van orka’s is bekend dat ze leven in een sterke sociale, matriarchale structuur en dat de jongen voor altijd bij de moeder blijven. Dolfijnen in het wild leven in een zeer strakke sociale structuur en komen soms samen in groepen van duizenden dieren. In gevangenschap wordt totaal geen aandacht besteed aan de wezenlijke sociale structuur en sterk hiërarchische dynamiek binnen het familieverband van dolfijnen en orka’s waarbinnen o.a. jagen, voeden en zogen van jongen een belangrijke rol spelen.

Dolfijnen kunnen een snelheid van meer dan 50 kilometer per uur halen, per dag meer dan 150 kilometer zwemmen en honderden meters diep duiken. Zelfs het grootste kunstmatige verblijf vormt nog géén 1% van de omvang van de natuurlijke ruimte van deze dieren. In het wild worden lange afstanden afgelegd en wordt met name gebruik gemaakt van akoustische waarneming om te communiceren en om op prooi te jagen. In de kleine kunstmatige bassins zijn dolfijnen in deze activiteiten zeer beperkt ofwel zijn deze onmogelijk waardoor zowel fysieke als sociale problemen ontstaan.

De ruimtes en verblijven van de dieren zijn in eerste instantie bedoeld om de dieren zo goed mogelijk tentoon te kunnen stellen. Het dolfijntheater in Harderwijk ziet er fantastisch uit, alles erop en eraan! Maar wel compleet gericht op show en entertainment! Menig theater zal jaloers zijn op de in het dolfinarium Harderwijk aanwezige licht– en geluidsapparatuur.

Ondanks dat dolfijnen van nature geen aaseters zijn, wordt hen in gevangenschap aangeleerd tegen hun instinct in te gaan en moeten ze leren tijdens trainingen en shows dode vis te eten als beloning. In gevangenschap zijn zowel dieet als fysieke gedragspatronen zeer beperkt en krijgen de meeste dolfijnen en orka’s regelmatig extra vitaminen en mineralen in hun dode bevroren visvoeding toegediend. Vaak wordt dit gezien als een voordeel van gevangenschap. In het wild is het jagen op prooi echter een essentieel onderdeel van het dagelijks leven en hebben deze dieren geen supplementen nodig.

Commerciële instelling
Dolfinarium Harderwijk is een commerciële instelling en is in handen van Compagnie des Alpes, een Frans bedrijf dat attractieparken en skiliften beheert. Jaarlijks komen er ongeveer 1 miljoen bezoekers naar het park. Aangezien het dolfinarium geen liefdadigheidsinstelling is en geld moet verdienen, worden er entreekaartjes verkocht. Het publiek wil de dolfijnenshows zien en wil waar voor zijn geld. 

Dolfinaria claimen zich bezig te houden met onderzoek en wetenschap en daarmee bij te dragen aan educatie, voorlichting en bescherming van de natuur. Alles wat geleerd kan worden van dolfijnen in gevangenschap weten we inmiddels echter al. Het gevaar bestaat zelfs dat vergaarde kennis, gebaseerd op kunstmatig gedrag van in gevangenschap levende en gefokte dolfijnen, behoud en beschermingspogingen van dolfijnen in het wild schaden. 

“There is about as much educational benefit to be gained in studying dolphins in captivity as there would be studying mankind by only observing prisoners held in solitary confinement.” - Jacques Cousteau.

Dolfinaria zijn absoluut niet noodzakelijk voor wetenschappelijk onderzoek. Alleen onder zeer specifieke omstandigheden, waarbij het in het belang van de diersoort zelf is, is het te rechtvaardigen om voor onderzoek dolfijnen tijdelijk in gevangenschap te houden. Voor het deelnemen aan en verzorgen van middelen voor wetenschappelijke studies en projecten die bijdragen aan de bescherming van zeezoogdieren in het wild en het behoud van de soorten is het niet noodzakelijk om dolfijnen in permanente gevangenschap te houden, zoals het dolfinarium Harderwijk ons wil doen geloven.

Er zijn talloze natuur -en milieuorganisaties die zich bezighouden met bewustwording en natuurbescherming. Ook het dolfinarium Harderwijk claimt zich hiermee bezig te houden. Wat het dolfinarium Harderwijk echter concreet doet aan natuurbescherming blijft onduidelijk. Op de website is van alles te lezen over in het water zijn met dolfijnen, het aanraken van dolfijnen, het slapen bij dolfijnen, het dromen bij dolfijnen, dolfijntherapie, een congres houden bij dolfijnen, personeelsfeesten bij dolfijnen, familiedagen bij dolfijnen, arangementen met dolfijnen, masterclass succesvol leiderschap met dolfijnen, teambuilding bij dolfijnen, seminars, workshopsen vergaderen bij dolfijnen, produktpresentaties bij dolfijnen…. en dat alles tegen extra betaling.

Los van het feit dat het dus volkomen onduidelijk is met wat voor soort onderzoek het dolfinarium Harderwijk zich bezighoudt, welke deskundigen, welke onderzoeksinstellingen en welke wetenschappelijke instituten daarbij betrokken zijn, zijn er een aantal kritische kanttekeningen te plaatsen bij onderzoek in een dolfinarium als het gaat om bijvoorbeeld sociaal gedrag. Inmiddels is overigens ook aangetoond dat therapie met huisdieren met een hoog knuffelgehalte net zo effectief is als therapie met dolfijnen.

Al zou het nog zo ideaal en fantastisch zijn in het dolfinarium Harderwijk als men wil doen geloven, dan nog is het niet representatief voor het leven van dolfijnen in vrijheid in de ‘wrede natuur’. Hoe kan dolfijnenonderzoek in gevangenschap representatief zijn voor het dolfijnenleven in de open zee? Het maakt niet uit of het dolfinarium een gevangenis of een paradijs is, het is en blijft een onnatuurlijke situatie, en iedere conclusie gebaseerd op een dergelijk onderzoek zal een vertekend beeld geven van de werkelijkheid.

Het dolfinarium Harderwijk zegt zich bezig te houden met wetenschappelijk onderzoek en educatie (o.a. Marten Foppen in Vroege Vogels van 5 november 2013) Op de website van het dolfinarium Harderwijk is echter niets terug te vinden waaruit blijkt dat er sprake is van ook maar enige vorm van daadwerkelijke voorlichting, serieuze educatie of bescherming van dolfijnen of aanzet tot natuurbehoud. Terwijl dit veelal de argumenten zijn die worden aangevoerd als rechtvaardiging voor het bestaansrecht van dolfinaria. De voorlichtingstekst op de website zou niet misstaan in een boekje voor kinderen die net kunnen lezen en de term ‘’wetenschappelijk onderzoek’’ lijkt niet meer te omvatten dan het helpen met het maken van een spreekbeurt of een werkstuk.

Het enige dat op de website van dolfinarium Harderwijk te vinden is in mogelijke relatie tot onderzoek is dat het dolfinarium Harderwijk het op papier zelfstandige SOS Dolfijn steunt; “Als hoofdsponsor van SOS Dolfijn redden we jaarlijks vele dieren.” Het verder genoemde ‘Onderzoek naar effect smeltwater’ en het ‘Wereldwijd afvalprobleem’ zijn heel interessant, maar zijn geen rechtvaardiging voor het houden van dolfijnen in gevangenschap.

Dat het een fantastische ervaring is voor de bezoekers, zoals het dolfinarium Harderwijk zegt, geloof ik graag, maar ‘een gezellig dagje uit’ lijkt me een term die meer van toepassing is dan ‘het creëren van bewustzijn’.

Fokprogramma’s
Veelal proberen dolfinaria hun bestaan te rechtvaardigen door te zeggen dat zij bijdragen aan het behoud van (bedreigde) dolfijnsoorten door fokprogramma’s. Vergelijkbaar met de fokprogramma’s in dierentuinen. Maar waarom zijn het dan met name niet bedreigde dolfijnsoorten - de dolfijnsoorten die het meest geschikt zijn om in gevangenshap te houden en te dresseren voor publieks shows - die gefokt worden? De soorten die eigenlijk beschermd zouden moeten worden blijken veelal moeilijk in gevangenschap te houden en niet erg geschikt te zijn voor het opvoeren van shows.

Indien de fokprogramma’s echt de bescherming van de soort als doel hebben, waarom worden de gefokte dolfijnen dan niet in het wild uitgezet? De dierenarts van het dolfinarium Harderwijk, Niels van Elk, liet in de Vroege Vogels uitzending van 5 november 2013 weten dat de fokprogramma’s van dolfinarium Harderwijk voor eigen gebruik zijn, om “de collectie in stand te houden”.
De fokprogramma’s dienen om de hoge sterfte van dolfijnen in gevangenschap te compenseren. Dit is dus heel iets anders dan wat dolfinarium Harderwijk ons wil doen geloven, wanneer er gezegd wordt dat de geboorte van zoveel jonge dolfijntjes een teken is dat de dolfijnen niet heel erg ongelukkig en ongezond kunnen zijn. Laat je niet misleiden door de glimlach van een dolfijn. Die is namelijk anatomisch bepaald en is geen teken van blijdschap of emotie. 

Er wordt genetisch gerommeld met sperma. Er worden dieren gefokt uit ouders die in het wild door geografische afstand nooit samen zouden kunnen komen, die tot verschillende soorten behoren en die niet kunnen worden uitgezet in het wild, omdat ze in de natuur geen enkele directe familie hebben. De sociale structuur van de groep ontbreekt, terwijl deze noodzakelijk is voor de jonge dieren om essentiële vaardigheden als jagen, baren en zogen van jongen, wanneer het dier zelf op haar beurt zwanger is, te leren. Een hoog sterftecijfer van jonge dolfijnen is het gevolg.

Indien de rechtvaardiging van fokprogramma’s van de dolfijnindustrie terecht zou zijn dan zou je juist mogen verwachten dat dolfinaria meewerken aan rehabilitatie en herintroductie van (bedreigde) dolfijnsoorten. Het is juist de dolfijnindustrie die vaak met argumenten als ‘het heeft geen kans van slagen’ of ‘het is veel veiliger in het dolfinarium’ opzettelijk verhindert om dolfijnen weer terug te plaatsen in de natuur. Bij strandingsprotocollen ontbreekt veelal het overzicht en de controle van overheid of onafhankelijke organisaties en worden dolfijnsoorten die populair zijn om tentoongesteld te worden makkelijk bestempeld als ‘’ongeschikt om terug te plaatsen in de natuur’’. Op deze wijze heeft het dolfinarium er goedkoop een nieuwe aanwinst bij.

Het moge duidelijk zijn dat wat dolfinaria zeggen en wat ze doen twee totaal verschillende dingen zijn. Behoud en bescherming zijn slechts woorden die een onwetend publiek moeten doen geloven dat de fokprogramma’s het bestaansrecht van dolfinaria rechtvaardigen.

Educatie
Wat is concreet de bijdrage van het dolfinarium Harderwijk en wat is de waarde van het onderzoek waarmee het dolfinarium zegt een bijdrage te leveren? Wat doet het dolfinarium daadwerkelijk op educatief gebied en voorlichting, behalve het bieden van direct contact? Een onvergetelijk dagje uit voor familie Jansen is heel leuk, maar om te zeggen dat dat een “essentiële bijdrage levert aan de bewustwording van zeezoogdieren, hun natuurlijke omgeving en hun bedreigingen bij het grote publiek”?

Het dolfinarium creëert een stereotype beeld van dolfijnen en zegt op haar website haar kennis te delen met “gasten, wetenschappers, onderzoekers, educatieve instellingen, politici en vele anderen”. Waaruit bestaat deze kennis, en sinds wanneer is een bezoekersaantal representatief voor de mate en het niveau van het ‘Delen van Kennis’ en het ‘Doen van Onderzoek’? Het op de website genoemde “(Aanzetten tot) Beschermen van de natuur” wordt nergens toegelicht, en met de onder FAQ gerangschikte vragen komen we ook niet veel verder;

-       Hebben jullie kinderwagentjes te leen?
-       Hoe laat beginnen de shows?
-       Ik ben mijn abonnement verloren, wat nu?
-       Is er een magnetron waarin ik babyvoeding kan opwarmen?
-       Kan ik een plattegrond thuisgestuurd krijgen
-       Kan ik in het Dolfinarium blijven slapen?
-       Kan ik in het Dolfinarium met dolfijnen zwemmen?
-       Mogen anderen mijn Spetter Pas gebruiken?
-       Zijn huisdieren toegestaan in het Dolfinarium?
-       Etc.

Intelligentie
De hersenstructuur van dolfijnen is anders dan die van mensen, en de gedeeltes die te maken hebben met cognitie en emotie zijn groter dan bij mensen. Dolfijnen geven wel degelijk blijk van zelfbewustzijn, hetgeen over het algemeen wordt geaccepteerd als bewijs voor hoge inteligentie. Zo herkennen dolfijnen zichzelf in een spiegel en kunnen die gebruiken om bijvoorbeeld vlekken op hun eigen lichaam te bestuderen. De complexiteit van geluiden waarmee dolfijnen en orka’s individueel communiceren wordt over het algemeen ook in verband gebracht met intelligentie.
In een reactie op Vroege Vogels laat het dolfinarium Harderwijk op zondag 3 november 2013 echter weten dat dolfijnen niet unieker zijn dan honden, apen of ratten:

“Intelligentietests tonen aan dat de dolfijn een zeer intelligente diersoort is. Echter, de vaardigheden die een dolfijn bezit komen bij vele intelligente diersoorten voor, zoals: apen, papegaaien, ratten, honden en kraaien. Er zijn geen aanwijzingen dat de dolfijn zich sterk onderscheidt van deze diersoorten op het gebied van intelligentie”

Voor het dolfinarium Harderwijk is het geen ethisch probleem omalgemeen als intelligent zijnde geaccepteerde dieren als dolfijnen gevangen te houden ten behoeve van menselijk vermaak en entertainment.

"Of een diersoort thuishoort in een dierentuin is afhankelijk van de vraag of een diersoort zich thuisvoelt in een dierentuin. Om dit te beoordelen kijken we naar gezondheid, sociaal gedrag, succes bij voortplanting en enthousiasme. Bij ons is dat meer dan op orde."

Mensen hebben dolfijnen relatief ingewikkelde kunstmatige talen kunnen aanleren, maar het is nog niet gelukt om het indrukwekkende scala aan dolfijnengeluiden te ontcijferen. Je kunt je dan afvragen: wie is er intelligenter? Dolfijnen die kunnen leren en begrijpen wat mensen van hen willen of mensen die nog steeds niet begrijpen wat dolfijnen te vertellen hebben?